Çocuğunuza belki defalarca söylediniz ya da başkaları söylerken duydunuz bu cümleyi: “Lütfen burnunu karıştırma!” Düşününce bu durumun sadece çocuklara özgü olmadığı da açıktır. Her ne kadar kimsenin görmediği düşünülse de çok sık rastladığımız davranıştır burun karıştırma. Özellikle trafikte karılaşmayanımız yoktur ve ona baktığımızı fark ettiği anda bu davranıştan vazgeçtiğini de gözlemlemek mümkündür. Buradan burun karıştırmanın genellikle istemsiz gerçekleştiğini söyleyebiliriz.
Çocuklarda Bedeni Tanıma Evresi Çocuklarda gördüğümüz buruna parmak sokmak, karıştırmak çeşitli nedenlere dayalı olabiliyor. Öncelikle 2-3 yaşlarında görüldüğünde kendisini, organlarını ve özelliklerini tanımak amaçlı olduğunu düşünülebilir. 6-7 aylarda bebeğin ayaklarını ağzına soktuğunu sıkça görmüşüzdür. Dudaklarını, dilini çevreyi ve kendini tanıma organları olarak kullanmaktadır. Özellikle erken çocukluk döneminde, çocuğun burun karıştırması en çok ebeveynleri rahatsız eder. Uyarılar, kızmalar bu durumu değiştirmez. Çünkü nedenini ne çocuğunuz ne de siz biliyorsunuzdur. O yüzden işe öncelikle nedenleri incelemekle başlamak gerekir. Burnun Fonksiyonu ve Kaşınma Nedenleri Burun, titrek tüyleriyle dışarıdan gelen havayı akciğerlere en süzülmüş haliyle gönderir. Hava soğuksa ılıtarak, hava sıcaksa nemlendirerek yapar bu görevini.
Burun asli fonksiyonlarını yerine getiremediğinde kişiye rahatsızlık vermeye başlar. Çocuğunuzun burnuyla oynadığını gördüğünüzde ilk olarak, üst solunum yollarından bir sorunu olup olmadığı düşünmeli hatta doktorun kontrol etmesini sağlamalısınız. Doktor muayenesinde, burun mukozasının ürettiği salgının kuruyarak rahatsız edip etmediği inceler. Gerekirse deniz suyu gibi spreylerle yumuşatarak, burnu temizlemeye çalışır. Çocukta alerjik burun akıntısı olup olmadığına bakarak rahatsız bir durum varsa saptar ve gerekli tedaviyi uygular. Ayrıca barsak solucanları burunda kaşıntı yapar ve çocuğun burnunu karıştırmasına sebep olabilir. Dışkı kontrolü yapılarak bu durumdan emin olunur.
“Düşünmek” Burun Karıştırma Nedeni mi? Çocukların düşünme faaliyeti içindeyken burunlarını karıştırdığını ve karar verdikten sonra karıştırmaya devam etmediğini gözlemleyeniniz var mı? Hatta buna can sıkıntısı, meşgul olacak bir şeyler bulamamayı da ekleyebilirsiniz. Aileler Nasıl Engel Olabilir? Çocuğunuzun burnunu karıştıracağını anladığınızda ona “Şunun kenarından tutup bana yardım edebilir misin?” gibi bir bahaneyle yaklaşıp ellerini kullanmasını sağlayabilirsiniz. -Oyun hamurları, kağıt ve artık malzemelerle yapılan çalışmalar -Boya çalışmaları, parmak oyunları, elle oynanan top oyunları -Ritim araçları ile yapılan çalışmalar -Parmakla resimleri göstererek birlikte yapılan öykü okuma çalışmaları -Yapbozlar, lego türü elleri meşgul eden oyuncaklar -Yukarıdaki örnekler ve benzeri tüm aktiviteler, çocuğun ilgisini başka yöne çekmesini sağlayacaktır. Azarlamak Yerine Sohbet Etmeyi Deneyin Çocukla konuşularak toplumda hoş karşılanmayacağını, arkadaşlarının bu durumu sevmeyeceğini, tuvalet ihtiyacı nasıl özel bir yerde gideriliyorsa burun temizliği için lavaboyu ya da mendili kullanması gerektiğini açıklamalısınız. Eğer çocuğumuz bir eğitim kurumuna devam ediyorsa, öğretmenle iş birliği ile sınıfta drama yapılarak bu durumun giderilmesine çalışabilirsiniz. Evde ise çocuğun kişiliğine yönelik, böyle yaparsa onu sevmeyeceğinize dair bir vurgu yapmaktan sakınmalısınız. Çocukla iletişimde, olumlu ifadeler kullanmaya da özen göstermelisiniz. “Yapma” gibi emir tonları yerine, “Şöyle yapalım, böyle yapalım mı ne dersin?” gibi ifadeler kullanmak daah faydalı olacaktır. Son olarak, çocuğunuz için bir model olduğunuzu unutmamalısınız. Siz ailesi olarak farkında olmadan bile olsa burnunuzu karıştırıyorsanız, çocuğunuzdan bunu yapmamasını istemeniz pek etkin olmayacaktır.
Öznur Simav Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Uzmanı İletişim ve Aile Danışmanı
